Over- of ondervetten

Zeepmakers die al een aantal jaren zeep maken, komen op forums en in recente literatuur vaak de term “loogbasis” tegen en vragen zich af waar het over gaat. In feite is de term een vervanging voor de eerder gebruikte term “overvetten”. Maar waarom hebben we het überhaupt over looggebrek en wat is eigenlijk correct, overvetten of looggebrek?

Overvetten of ondervetten – Zijn zepen echt overvet?

Vetten en oliën hebben een verzepingswaarde. Deze kan worden gebruikt om de hoeveelheid loog te berekenen die nodig is voor de volledige verzeping van vetten en oliën. Omdat vetten en oliën echter natuurlijke producten zijn, fluctueren deze waarden en worden ze daarom meestal als gemiddelde waarde gegeven. Het is over het algemeen een goede gewoonte om de gemiddelde waarde te gebruiken.

Voeg als veiligheidsfactor altijd een beetje meer vet en olie toe om ervoor te zorgen dat er niet meer vrije NaOH in de zeep zit. Volgens deze benadering is er een overmaat aan vet en olie. Vroeger werd dit overtollig vet genoemd. Het overtollige vet is dus het deel van het vet dat niet verzeept is, volgens de gangbare opvatting.

Lees hier meer over overtollig vet: Overvette zeep

Overvetten? Er zijn geen echte vetten over!

Het is duidelijk dat het loog onze vetten en oliën gebruikt voor verzeping. Omdat we niet kunnen controleren of voorspellen wat er precies verzeept wordt door het toegevoegde loog, is de term “superverzepen” niet helemaal correct. Dit komt omdat het loog niet alleen volledige vetmoleculen verzeept. Soms blijven er halve of gedeeltelijk onverzeepte vetmoleculen over, die chemisch gezien geen vet meer zijn. Dit betekent dat er geen echt “overtollig vet” in de uiteindelijke zeep zit. Daarom spreken we tegenwoordig vaak van een zogenaamd loogtekort. Met andere woorden, er wordt gezegd dat de hoeveelheid loog minder is dan de hoeveelheid vet in het totale recept.

Of er nu sprake is van een teveel aan loog of een teveel aan vet: het belangrijkste is dat de vetten niet 100 % verzeept zijn

Wat er precies verzeept is of hoe groot het aandeel pure vetmoleculen is dat overblijft door de lagere berekende hoeveelheid loog, blijft voor ons een raadsel. Wat wel duidelijk is, is dat hoe hoger de mate van overtollig vet of, volgens een meer recente opvatting, hoe lager de hoeveelheid loog, hoe meer de zeep verzeept.

Een exacte waarde kunnen we sowieso niet op papier uitrekenen vanwege de natuurlijke schommelingen in de samenstelling van vetten en oliën. Daarom is het niet echt relevant of we overvetten of ondervetten berekenen. Het is slechts een aanduiding. Voor sommige ketels is de juiste aanduiding belangrijk, voor andere speelt het een ondergeschikte rol. De berekening van overvet en loogtekort wordt op dezelfde manier uitgevoerd.

Je hoeft dus niets anders te doen dan normaal.

Rogge- en overvettingtekort als veiligheidsfactor

Het belangrijkste is dat de 100% geschikte Hoeveelheid loog voor volledige verzeping van alle vetten, oliën en wassen in het recept Oliën en wassen in het recept. In plaats daarvan kiezen we altijd voor een bepaalde mate van overvetten of een bepaalde hoeveelheid loog tekort. Zo weten we zeker dat de zelfgemaakte zeep niet te scherp is door een te hoog looggehalte en dat ook kleine reken- of weegfouten compenseren.

De mythe van overvette oliën

In vroegere literatuur wordt vaak gesproken over Overvettende oliën. Ik heb deze theorie in het begin ook blindelings geaccepteerd en paste het van tijd tot tijd toe, hoewel ik ook wantrouwig was over de procedure ik had ook mijn twijfels bij de eerste zeepexperimenten. De veronderstelling was dat bij koudgeroerde zepen koudgeroerde zepen een zogenaamde supervettende olie kan worden toegevoegd aan het einde van het productieproces aan het einde van het productieproces kan worden toegevoegd. Voornamelijk vochtinbrengende oliën van zeer hoge kwaliteit werden gebruikt gebruikt. De procedure was als volgt:

1. Meng de vetten en oliën zoals gewoonlijk met het loog en laat de massa indikken.
2. Eerder geselecteerde supervettende olie (waarmee rekening werd gehouden in de NaOH-berekening) werd pas na het indikken aan de zeeplijm toegevoegd.

In theorie werd gedacht dat de als laatste toegevoegde olie Olie niet zou worden verzeept en dat het daarom mogelijk zou zijn om te profiteren van de waardevolle kon worden benut.

Natuurlijk heeft deze praktijk weinig zin. Het verzepingsproces is immers nog lang niet voltooid als de lijm eenmaal is gemengd. Verzeping vindt ook plaats in de uren na het mengen. We vormen immers pas na minstens 24 uur een vaste zeep. Dit betekent dat de olie die aan het einde van het productieproces wordt toegevoegd, ook wordt verzeept.

Het is daarom niet mogelijk om vooraf te controleren of te bepalen welke componenten van het loog worden gebruikt voor verzeping. Plantaardige oliën van zeer hoge kwaliteit die veel geld kosten, moeten daarom misschien worden gebruikt voor gerichte huidverzorging.

Supervettende oliën bij hete verzeping

Een olie van hoge kwaliteit als supervettingsolie is echter heel zinvol voor heetverzeepte zepen. Dit komt omdat zepen die met het hete proces worden gemaakt, tijdens dit proces daadwerkelijk verzepen. De plantaardige olie die aan het einde van het productieproces wordt toegevoegd, dient dan om de zeep wat vloeibaarder te maken en kan dus eigenlijk worden gebruikt voor superfatting. Er vindt geen verdere verzeping plaats en de olie blijft onverzeept in de zeep achter.

Warme verzeping met supervette olie

Heet verzepen wordt ook wel het hete proces genoemd (heet proces HP). Het is minder gebruikelijk dan koud verzepen (koud proces CP), waarbij we vetten en oliën samen met de loog emulgeren tot zeeplijm en dit vervolgens in een zeepmal gieten.

Strikt genomen is er geen sprake van echte koude verzeping bij de zeepproductie. Hoewel we in eerste instantie met afgekoelde loog en afgekoelde vetten werken, ontstaat er tijdens de zeepproductie nog steeds veel warmte. De zeep in de mal wordt erg heet, vooral tijdens de gelfase. Toch staat de methode waarbij niet bewust warmte van buitenaf wordt toegevoerd bekend als het koude proces.

Zoals al eerder is uitgelegd, kan er tijdens koude verzeping geen supervettende olie worden toegevoegd. Of beter gezegd, deze procedure heeft geen zin. De eigenlijke verzeping van de vetten en oliën vindt namelijk pas plaats nadat we alle oliën aan de basis hebben toegevoegd. Dit betekent dat onze vaak dure “supervette olie” ook zou worden verzeept.

Als je echter met een geweldige supervettende olie wilt werken, kun je dit doen door middel van heet verzepen.

Zeep maken met het hete proces heeft verschillende voordelen:

1. Je kunt er een overvettende olie in verwerken die echt niet verzeept is. Dit betekent dat de toevoeging van de olie een echt voordeel heeft voor de huid.
2. Zeep die met het hete proces is gemaakt, hoeft niet lang te rijpen. Ze hoeven maar één tot twee weken te drogen, maar kunnen in principe direct na productie worden gebruikt.
3. Met warme verzeping kun je ook parfumoliën gebruiken die altijd problemen geven met het koude proces. Dit zijn bijvoorbeeld geurstoffen die ervoor zorgen dat de zeeplijm heel snel indikt. Bij warme verzeping is dit geen probleem.

Recept voor warme verzeping

Hier presenteer ik een basisrecept voor warme verzeping. Het recept kan natuurlijk enigszins variëren en naar wens worden aangepast:

• Ongeveer 30 % vloeistof zoals gedestilleerd water (gebaseerd op de totale hoeveelheid vet in het recept).
• 60 % vaste vetten, waarvan 10 tot 25 % schuimende vetten zoals kokosolie of babassu-olie.
• 40 % plantaardige oliën naar keuze.
• Ongeveer 2 eetlepels zure melk product per 500 ml totaal vet.
• 2 % parfum.

Als je een supervettende olie wilt gebruiken, trek de hoeveelheid dan af van de totale hoeveelheid vet. De olie wordt pas aan het eind van het proces aan de zeep toegevoegd.

Heet verzepen met superfatting

1. Bedenk een zeeprecept met een samenstelling van ingrediënten die lijkt op het voorbeeldrecept hierboven.
2. Bereid de zeeplijm zoals gebruikelijk en neem de veiligheidsregels in acht.
3. Doe het deksel op de pot met zeeplijm en plaats de pot vervolgens in de oven of op het fornuis.
4. Laat de pot in de oven staan (op ongeveer 100 °C) tot het zeepmengsel glazig wordt en op vaseline lijkt.
5. Haal de pan dan van het vuur. Het zure melkproduct kan nu als kwark aan de zeep worden toegevoegd. De supervettingsolie kan nu ook aan de pan worden toegevoegd.
6. Geur en kleur naar wens.
7. Giet de afgewerkte zeep in een mal, isoleer en laat 24 uur rusten.

Dat is alles. Dus zeep maken met hete verzeping is echt snel en gemakkelijk. Maar er zijn natuurlijk ook nadelen. De zeep die klaar is, kan theoretisch meteen gebruikt worden, omdat de verzeping al heeft plaatsgevonden. Het moet echter nog wel een beetje rijpen en drogen. Na het gieten van de zeep de volgende dag, moet het dus ruim twee weken drogen. Daarnaast is de textuur van de zeep niet zo glad en mooi als een zeep gemaakt met het koudroerproces. Marmering, zoals je kunt bereiken met het koudroerproces, is niet mogelijk met warme verzeping.

Daarnaast kost deze productiemethode natuurlijk aanzienlijk meer energie, wat natuurlijk niet vergeten mag worden.

Echter, warme verzeping is een manier om een supervettende olie in de zeep te verwerken. En de zeep hoeft niet weken te rijpen voordat hij gebruikt kan worden.

Als je geïnteresseerd bent in het maken van zeep volgens het warme proces, lees dan het artikel over warme verzeping . Het bevat veel tips en trucs en instructies met foto’s.

Conclusie over warme verzeping met supervette olie

Zoals je kunt zien, zijn er zowel voor- als nadelen aan de hete verzepingsmethode. De meeste ketels blijven vertrouwen op het koude proces, alleen al omdat het mooiere marmering oplevert en de textuur van de zeep fijner is. Als je echter een supervette olie van hoge kwaliteit wilt verwerken, dan is het warme proces zeker te verkiezen boven het koude proces.