Ik heb je al een indruk gegeven van de geschiedenis van zeep in het artikel “Zeep maken – een kort historisch overzicht“. Dit artikel gaat meer over hoe zeep in de loop der tijd is veranderd en wat we tegenwoordig in onze handen houden als we een stuk zeep kopen:
De geschiedenis van zeep
De eerste zeep werd waarschijnlijk al in het 3e millennium voor Christus gemaakt. In die tijd werd as van planten gemengd met oliën om een substantie te maken die werd gebruikt als een remedie. Pas enkele eeuwen later werd de reinigende werking van zeep ontdekt. Vanaf dat moment werd zeep ook voor dit doel gebruikt.
De plantenas, bekend als potas, werd verkregen uit verbrande planten en hout en vervolgens gekookt met meestal dierlijke maar ook plantaardige oliën. Door het koken van de alkalische potas en de olie ontstond een vetoplossende loog. Dit was in staat om de oppervlaktespanning van het water te verlagen en zich zo vast te hechten aan afzonderlijke vuildeeltjes, die vervolgens eenvoudig met water konden worden afgespoeld. Dit reinigingsprincipe wordt vandaag de dag nog steeds gebruikt voor zeep. Alleen het recept om het te maken is in de loop van de geschiedenis enigszins veranderd.
Aan potas werd bijvoorbeeld het mineraal soda toegevoegd om het reinigende effect van de zeep die toen werd gemaakt te vergroten. In de 7e eeuw werd potas voor het eerst vervangen door oliën en alkalische zouten en geroerd in een bijtende oplossing totdat het meeste water was verdampt en er een relatief vaste, olieachtige massa was ontstaan die kon worden geportioneerd: de eerste zeep. Dit recept wordt vandaag de dag nog steeds min of meer gevolgd bij de zeepproductie.
Omdat soda echter maar in kleine hoeveelheden in de natuur voorkomt, werd in de 19e eeuw begonnen met de kunstmatige productie van soda. De reden hiervoor was dat alleen de industriële productie van natriumcarbonaat en natriumhydroxide kon voldoen aan de toegenomen vraag naar zeep die in die tijd was ontstaan door een nieuw begrip van hygiëne. Naast de ingrediënten veranderde in deze tijd ook het productieproces. In plaats van zeep te koken, werd zeep nu industrieel geproduceerd door stoom te injecteren.
Zeep vandaag de dag
Dankzij de mogelijkheid om zeepingrediënten kunstmatig en in grote hoeveelheden te produceren, ontwikkelde zeep zich van een voormalig luxeproduct tot een schoonmaakmiddel voor iedereen. De zepen die tegenwoordig op de markt verkrijgbaar zijn, bevatten meestal maar heel weinig echte zeep. In plaats daarvan bestaan ze grotendeels uit synthetische reinigingsmiddelen. Daarnaast worden er vaak geurstoffen, vochtinbrengers en huidbeschermingsmiddelen aan de geportioneerde repen toegevoegd.
Toch kun je tegenwoordig nog steeds echte stukken zeep vinden, maar ze zijn meestal iets duurder dan de “nepzeep”. Bijzonder goedkope, echte zepen bevatten daarentegen meestal een zeer goedkoop basisvet zoals palmolie en eventueel een deel kokosolie. Iedereen die zelf zeep maakt, weet dat zulke zepen weliswaar lekker stevig zijn en een hoge opbrengst hebben, maar dat ze nauwelijks kunnen concurreren met zelfgemaakte zepen. Dat komt omdat ze meestal niet supervet zijn en ook de waardevolle, voedende oliën en vetten volledig missen. Zeep die voornamelijk gemaakt is van goedkope kokosolie is niet altijd voedend voor de huid. Dus als je een echte zeep wilt die je huid zowel verzorgt als reinigt, moet je goed opletten tijdens het winkelen en de ingrediënteninformatie op de verpakking lezen. Bij twijfel is het natuurlijk nog beter om de zeep zelf te maken. Want dan weet je echt wat er in de zeep zit!
